Botulizm, Clostridium botulinum ve Clostridium baratii bakterileri tarafından üretilen ve vücut sinirlerine saldıran bir toksindir. Bu toksin, nefes almada güçlük, kas felci ve hatta ölüme bile neden olan nadir olsa da ciddi rahatsızlıklara sebep olabilir. Botulinum toksini üreten bakteriler birçok yerde doğal olarak bulunur. Bu bakteriler, koruyucu kaplama görevi gören sporlar üretir ve sporlar, aşırı koşullarda bile bakterilerin çevrede hayatta kalmasına yardımcı olur. Ve yenildiklerinde bile genellikle insanların hastalanmasına neden olmaz, ancak belirli koşullar altında bu sporlar büyüyebilir ve bilinen en ölümcül toksinlerden birini üretebilir. Bu koşullar aşağıdaki gibidir:

• Düşük oksijenli veya oksijensiz (anaerobik) ortam
• Düşük asit
• Az şeker
• Az tuzlu
• Belirli bir sıcaklık aralığı
• Belli bir miktar su

Örneğin, uygun olmayan şekilde evde konserve veya fermente edilmiş gıdalar, sporların büyümesi ve botulinum toksini üretmesi için koşullar sağlayabilir. Kişi bu yiyeceklerden birini tükettiğinde, hızlı bir şekilde uygun tıbbi tedavi almazsa ciddi rahatsızlıklar yaşayabilir ve hatta yaşamı sona erebilir.

Botulizm Nedir?Botulizm Türleri

Beş ana botulizm türü vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

Gıda kaynaklı botulizm: Botulinum toksini ile kontamine olmuş yiyecekler tüketildiğinde gerçekleşebilir. Gıda kaynaklı botulizmin kaynakları, uygun olmayan şekilde konserve edilmiş, korunmuş veya fermente edilmiş ev yapımı gıdalardır. Bununla birlikte yaygın olmasa da, mağazadan satın alınan yiyecekler de botulinum toksini ile kontamine olabilir.

Yara botulizm: Bakterilerin sporları bir yaraya girip toksin oluşturduğunda yara botulizmi meydana gelebilir. Uyuşturucu enjekte eden kişilerin yakalanma şansı daha yüksektir. Ayrıca bir motosiklet kazası veya ameliyat gibi travmatik bir yaralanmadan sonra da meydana gelebilir.

Bebek botulizm: Bakterinin sporları bir bebeğin bağırsaklarına girdiğinde bebek botulizmi meydana gelebilir. Çünkü sporlar büyür ve hastalığa neden olan toksini üretir.

Yetişkin bağırsak botulizm: Bu botulizm, bakteri sporları bir yetişkinin bağırsaklarına girip büyüdüğünde ve toksin ürettiğinde meydana gelebilen çok nadir bir botulizm türüdür. Kişilerin neden bu tür bir botulizm geçirdiği bilinmese de, bağırsakları etkileyen ciddi sağlık sorunları olan kişilerin hastalanma olasılığı daha yüksek olabilir.

İyatrojenik botulizm: Bu botulizm, kırışıklıklar gibi kozmetik nedenlerle veya migren baş ağrıları gibi tıbbi nedenlerle çok fazla botulinum toksini enjekte edildiğinde meydana gelebilir. Bununla birlikte her türlü botulizm ölümcül olabilir ve tıbbi acil durumlardır. Ayrıca kişide veya tanıdığı birinde botulizm semptomları varsa, hemen acil servisine gidilmelidir.

Botulizm Semptomları

Çeşitli botulizmin semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

• Çift görme
• Bulanık görme
• Sarkık göz kapakları
• Konuşma bozukluğu
• Yutma güçlüğü
• Nefes almada zorluk
• Dil şişmesi
• Ağız kuruluğu
• Kas güçsüzlüğü

Botulizm olan bebekler de görülen bazı semptomlar vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

• Uyuşukluk
• Kötü besleme
• Kabızlık
• Zayıf ağlama
• Zayıf kas tonusu

Tüm bu semptomlar toksinin neden olduğu kas felcinden kaynaklanır. Tedavi edilmediği takdirde hastalık ilerleyebilir, semptomlar kötüleşebilir ve nefes almakta zorluk çekilebilir. Ayrıca kol, bacak ve gövdede dâhil olmak üzere belirli kaslarda felce neden olabilir. Bununla birlikte botulizm olan kişi, tüm bu semptomları aynı anda göstermeyebilir. Gıda kaynaklı botulizm de semptomlar genellikle kontamine yiyecekleri tüketildikten 18 ila 36 saat sonra başlar. Ancak semptomlar 6 saat sonra veya 10 gün sonra da başlayabilir.

Botulizm TeÅŸhisi

Botulizm teşhis edilebilmesi için ilk olarak kişi muayene edilerek semptomların nedeni bulunur. Fakat bu ipuçları genellikle teşhis etmek için yeterli değildir. Çünkü bazı hastalıkların Guillain-Barré sendromu, felç, miyastenia gravis ve aşırı doz opioid gibi botulizminkine benzer semptomları vardır. Bununla birlikte tanı koyulması için özel testler de yapılmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

• Beyin taraması
• Omurilik sıvısı muayenesi
• Sinir ve kas fonksiyon testleri (sinir iletim çalışması [NCS] ve elektromiyografi [EMG])
• Myastenia gravis için tensilon testi

Bu testler kişiyi neyin hasta ettiğini belirlemezse, toksini ve botulizme neden olan bakterilerin aranması için laboratuvar testleri istenir. Bu laboratuar testleri, botulizm olup olmadığını kesin olarak bilmenin tek yoludur.

Botulizm Nedir?Botulizm Tedavisi

Botulizmi antitoksin adı verilen bir ilaçla tedavi edilir. Toksin vücudun sinirlerine saldırdığından antitoksin daha fazla zarar vermesini engeller, fakat toksinin hali hazırda verdiği zararı iyileştirmez. Semptomların ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak, kişi eve gidecek kadar iyileşmezse haftalarca hatta aylarca hastanede kalması gerekebilir. Hastalık şiddetli ise, toksin solunumla ilgili kasları felç ettiğinde solunum problemlerine ve hatta solunum yetmezliğine neden olabilir. Böyle bir durumda, kişi kendi başına nefes alana kadar bir solunum makinesine (vantilatör) bağlanabilir. Bu süreçte toksinin neden olduğu felç yavaş yavaş düzelir. Ayrıca bazı durumlarda toksin üreten bakterilerin kaynağı cerrahi olarak çıkarılması ve antibiyotik verilmesi de gerekebilir.

Botulizm Hayatta Kalma ve Komplikasyonları

Botulizm, solunum yetmezliği nedeniyle ölümle sonuçlanabilir. Bununla birlikte, antitoksin ve modern tıbbi bakımın gelişmesi nedeniyle, günümüzde botulizm hastalarının ölme oranı geçmişe göre çok daha düşüktür. Elli yıl önce, her 100 botulizm hastasına karşılık 50 kişi ölmüştür. Günümüzde ise, antitoksin ve uygun tıbbi tedavi ile botulizm olan her 100 kişiden 5’i ölmektedir. Bazı hastalar yoğun tıbbi bakım ve hemşirelik bakımı ile bile, haftalarca veya aylarca felç olmanın neden olduğu enfeksiyonlardan veya diğer sorunlardan ölmektedir. Botulizmden kurtulan hastalar yıllar sonra yorgunluk ve nefes darlığı yaşayabilir, ayrıca iyileşmeleri için uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyabilirler.