Güneş, Ay, yıldızlar ve gezegenlerin göksel küre boyunca görünürdeki hareketleri hakkında bilgi edinmek yön bulma açısından önemlidir. Örneğin Güneş’in nerede doğduğunu ve yıldız pusulasına göre battığını gözlemleyerek konumu ve yönü tahmin edilebilir. Güneşin yolu yıl boyunca Güneş, Ay, Yıldız ve Gezegenler ile Nasıl Yön Bulunur?değişir. Bir yıl boyunca, güneşin yolu, sabit yıldızların arka planına karşı göksel küre üzerinde hareket ediyor gibi görünür. Aslında bu, güneşin konum değiştirmesinden ziyade güneşin etrafında dönen Dünya’dan kaynaklanmaktadır ancak güneş, 12 takımyıldızdan (topluca zodyak olarak adlandırılır) geçen kavisli bir yol çiziyor gibi görünmektedir. İzlediği yol ekliptik olarak adlandırılır. Mart ayından Eylül ayına kadar, Güneş’in yolu göksel ekvatorun kuzeyinde görünüyor. Eylül’den Mart’a kadar, gök ekvatorunun güneyinde görünüyor. Güneş, ilkbahar ve sonbaharda göksel ekvatoru geçer.

Güneş Kullanılarak Nasıl Yön Bulunur?

Güneşi kullanarak yolun nasıl bulunacağını öğrenmeye başlamak için en iyi zaman günün başlangıcıdır. Güneşin gökyüzündeki yolu tamamen tahmin edilebilir ve eğer onun hareketlerine aşina olunursa oldukça doğru bir şekilde yön bulabilmek için kullanılabilir. Peki, güneşin gökyüzündeki yolu nedir? Çoğu insana sorulursa, güneşin doğudan yükseldiğini, öğlenin tepeden, başın üstünden geçtiğini ve batıda battığını söyleyeceklerdir ancak tuhaf bir şekilde bu cevap aynı anda hem doğru hem de yanlıştır. Doğru cevap güneşin etrafında dönerken Dünya’nın eğiminde yatmaktadır. Güneş’in gök ekvatoruna göre konumu yıl içinde değiştiği için, ufuktaki doğma ve batma noktaları da değişir. Güneş her yıl 21 Mart ve 22 Eylül’de yılın yalnızca iki gününde, ilkbahar ve sonbahar ekinokslarında güneş doğuya doğru yükselir ve batıya doğru batar. Bu zamanlar dışında yılın her günü başka bir yerde yükselir.

-Kuzey yarımkürede her yıl 20-21 Haziran’da (yaz gündönümü) Kuzey Kutbu her zamanki gibi güneşe doğru eğilir. Bu sebeple kuzey yarımkürede mevsim yaz, güneyde kıştır. Güney yarımküredeki güneş doğu-güneydoğu’da yükselir ve batı-güneybatı’da batar. Kuzey yarımkürede ise doğu-kuzeydoğu’da doğar ve batı-kuzeybatı’da batar.

-Kış ortasında, her yıl 20-23 Aralık civarında (kış gündönümü), Güney Kutbu mümkün olduğunca güneşe doğru eğilir. Kış gündönümünde, güneş, göksel ekvatorun karşı tarafına doğru hareket etmiş gibi görünür ve Dünya’nın eğimi artık güneşten uzaklaşır. Yaz ortası ve kış ortası için gün doğumu yönleri arasındaki fark 90 derecedir. Bu tarihler güneşin gökyüzündeki en yüksek konumunda olduğu zamandır.

Güneş, Ay, Yıldız ve Gezegenler ile Nasıl Yön Bulunur?

Dünyanın dönüşünde küçük farklılıklar vardır, bu da güneşin her zaman tam olarak öğlen saatlerinde en yüksek noktasında olmadığı anlamına gelir, aslında en yüksek olduğu zaman öğleden yaklaşık 15 dakika önce veya 15 dakika sonra olabilir. Ayrıca yazın saatler bir saat ileri alındığında işler daha da karmaşıklaşır. Tüm bunlar kafa karıştırıcı geliyorsa basitleştirilebilir. Dünya her zaman 24 saatte bir tam bir dönüş yapar (bir veya iki dakika eksik veya fazla), böylece güneş aynı dönemde gökyüzünde 360 derece hareket ediyormuş gibi görünür. Bu nedenle, yılın hangi zamanı ne olursa olsun ve hatta geceleri görülemediği zaman bile güneş yaklaşık olarak sabah saat 3’te kuzeydoğuda, sabah 6’da doğuda, saat 9’da güneydoğuda olacaktır. Öğle vakti güneyde, öğleden sonra 3’te (15.00’de) güneybatıda ve öğleden sonra saat 6’te (18.00’de) batıda, saat 21.00’de ise kuzeybatıda olacaktır.

Güneşi Gözlemlemek

Güneşin gözlemi gün doğumu ve günbatımında yapılır. Güneş ufukta alçaldığında yolu dar ve belirgindir ancak yükseldikçe genişler. Çok yüksek olduğunda, nereden yükseldiği bilinemez, dalgaların şekli ve yönü gibi navigasyon için başka ipuçları kullanılmak zorunda kalınır.
Gün doğumu ve gün batımının kesin yönü kişinin bulunduğu enleme ve yılın zamanına göre belirlenir. Enlem ne kadar büyükse ve gündönümlerinden birine ne kadar yakın olunursa, güneş doğudan ve batıdan o kadar uzaklaşır ve batar. En uç noktalarda, Haziran ayında kuzey kutup dairesinde güneş doğunun çok kuzeyinde doğar ve batıdan o kadar kuzeyde batar ki bu noktalar aslında örtüşür, başka bir deyişle güneş batmaz. Mart veya Eylül’de gün doğumu yönünde yürünürse ve ardından günün sonunda kişi arkasını dönüp gün batımına doğru geri dönerse, yola çıkılan yere geri dönme, yolunu bulma şansı yüksektir. Aynı şey yaz ortasında veya kış ortasında denenirse kişi fena halde kaybolur. Kışın ortasında güneşin doğuşuna doğru yürünürse, günün sonunda aynı noktaya geri dönmek için sol omzun üzerinden gün batımı ile yürünmesi gerekir. Karışıklıktan kaçınmanın ve bunu olabildiğince basit tutmanın püf noktası, mevsimi düşünmek ve daha sonra onu hangi kutbun güneşi işaret ettiğini bulmak için kullanmaktır. Hangi kutup (kuzey veya güney) güneşe dönükse, o gün dünyanın herhangi bir yerinde doğunun ve batısının hangi tarafında yükseleceği ve batacağı sorusuna cevap verecektir.

Yolu bulmak için güneşi kullanmanın bir sonraki aşaması, güneşin öğlen saatlerinde ya da gün ortasında hangi yönde olacağından emin olmaktır. Her gün bir sopanın en kısa gölgesi, dünyanın herhangi bir yerinde mükemmel bir kuzey-güney çizgisi oluşturacak ve bu durum öğle vakti gerçekleşecektir. Günün ortasında bir çubuğun gölge uçlarının sonu işaretlenerek ve bunlar birleştirilerek bir eğri oluşturulur. Bu eğri üzerindeki çubuğa en yakın nokta mükemmel bir kuzey/güney çizgisi olacaktır.

Doğal navigasyon amaçları için, öğlen, saatin gösterdiği vakit değil, güneşin gökyüzünde en yüksek olduğu andır. Bu önemlidir, çünkü güneşin yükselmeyi bıraktığı an budur, yani artık doğuda değildir, batmaya başlamadan ve batıya doğru yönelmenin öncesindedir. Yengeç dönencesinin kuzeyinde, tüm Avrupa ve ABD’yi içeren dünyanın herhangi bir yerinde, güneş öğleden sonra güneye doğru akacaktır. Güneşi doğal olarak kullanarak yön bulmanın sonraki adımı, parçaları bir araya getirmek ve ardından enterpolasyon sanatını uygulamak, yani bilinen iki nokta arasında güneşin hangi yönde olacağını tahmin etmektir. Bu, tüm çöl göçebelerinin ve vahşi doğa kâşiflerinin yaşamları boyunca geliştirdiği bir sanattır. Pratikte bu yöntem dünyanın herhangi bir yerinde kullanılabilir ancak güneş çok yüksek olduğu için gün ortasına yakın tropik bölgelerde çok pratik değildir. Antik ve modern kara ve deniz gezginlerinin insanın ilk ciddi yolculuklarından beri yapmayı öğrendiği gibi, açıların bilimini ve matematiğini daha iyi öğrenerek veya yüzlerce saatlik uygulama ile geliştirilebilir. Tam gün doğumu yönü, yılın zamanına ve enleme bağlıdır. Ekvatordan ne kadar uzak olunursa, doğu ve batıdan o kadar uzak olan güneş Haziran ve Aralık aylarında doğacak ve batacaktır.

Güneş, Ay, Yıldız ve Gezegenler ile Nasıl Yön Bulunur?Yön Bulmak İçin Saat Nasıl Kullanılabilir?

Bir pusula ile gezinmek kadar doğru olmasa da, güneş dışarıdaysa ve kişinin bir saati varsa, güneş kullanılarak yön hakkında iyi bir fikir edinilebilir. Sabah 6 ile akşam 6 arasında yolu bulmak ve hızlı bir yol almak için saatin kullanılabileceği hatırlanmalıdır. Saat dijital bir saat değilse, akrep ve yelkovanı varsa saatin akrebi güneşe doğrultulur ve saatin akrebi ile saat kadranındaki 12 arasındaki açı ikiye bölünür. Bu, bir kuzey-güney hattını verir

Biraz daha fazla zaman alan daha doğru bir yol, gölge çubuğu kullanmaktır. Zemine ince, düz bir çubuk yerleştirilir ve gölgesinin ucunun nerede bittiği işaretlenir. Uygun bir süre beklenir. Süre uzun olduğunda daha iyi olur. Güneş gökyüzünde ilerledikçe gölge hareket edecektir, eğer gölge işaretlenirse, iki işaret yaklaşık bir batı-doğu çizgisi verecektir. Bu, sol ayak ilk işarete en yakın olacak şekilde ve sağ ayak ikincisinin yanındaki olacak şekilde durulursa kuzeye doğru bakılacağı anlamına gelir. Tam bir kuzey yönü elde etmek için, gölge öğleden sonra (yazın 13.00) boyunca birkaç dakikada bir işaretlenmeli ve en kısa gölgenin nerede olduğunu belirlenmelidir. Bu, güneşin en yüksek noktasında olduğu, yani gökyüzünde tam olarak güneyde olduğu zaman olacak, dolayısıyla gölge tam olarak kuzeyi gösterecektir. Gölge çubuğu, güneşle daha doğru bir yön bulma yöntemidir.

Eğer güneş battıysa navigasyon yani yön bulma için ay, yıldızlar ve gezegenler de kullanılabilir. Aşağıda ay, gezegenler ve yıldızlar vasıtasıyla nasıl yön bulunabileceğine ayrı ayrı değinilmiştir.

Ayın Yön Bulmada Kullanılması

Ay Dünya’nın yörüngesinde dönerken tıpkı güneşin yaptığı gibi göksel küredeki konumu değişir. Ay, Zodyak takımyıldızları boyunca güneşinkine benzer bir yolda gidiyor gibi görünür ancak tamamlanması yalnızca 29,5 gün sürer. Ekliptiğin her iki tarafında konumu 5 ° ‘ye kadar değişir. Ay’ın yüzeyinde görülen ışık miktarı (artan ve azalan), Ay’ın Güneş’le ve gözlem yapan kişiyle ilişkisinde nerede olduğuna bağlıdır:
-Ay gözlemci ile güneş arasında, güneş ayın arkasında iken gözlemcinin baktığı taraftaki ay yüzeyi güneş ışığını alamadığından görülemez (yeni Ay).
-Ay, Güneş’ten uzaklaştığında yavaş yavaş ışık alır ve sağ kısmı aydınlanır (ilk dördün).
-Ay, gökyüzünde güneşin karşı tarafında ve gözlemci bu ikisinin arasında olduğunda, Ay güneş tarafından tamamen aydınlatılmış görünür (dolunay).
-Ay tekrar Güneş’e yaklaştığında, görünen ışıklı yüzeyi küçülmeye başlar, ayın görüntüsü yarım daire şeklindedir (ikinci veya son dördün).

Ayın Doğuşu ve Batışı

Ay tabii ki doğuda ve batıda doğacak ve batacaktır, ancak ayın tam olarak hangi yönde yükseldiğini veya battığını, doğuyor mu yoksa batıyor mu olduğunu belirlemek karmaşıktır. Ancak bilmeye değer bazı basit kurallar vardır. Örneğin bir dolunay, güneşe zıt şekilde davranacaktır. ABD veya Avrupa gibi kuzey ılıman bölgelerde yaz ortasında güneydoğuya ve kış ortasında kuzeydoğuya doğru yükselir, yaz ortasında güneybatıya ve kış ortasında kuzeybatıya yakın batar. Dolunay, gece yarısı güneye yakın olur.

Ay ile Yön Bulma

Güneş, Ay, Yıldız ve Gezegenler ile Nasıl Yön Bulunur?Ay, doğal yön bulucu büyüleyici gök cismidir. Ay’ı kullanarak doğal olarak yön bulmanın hızlı ve yavaş yöntemleri vardır ancak ne yazık ki bilinen hızlı doğru yöntemler yoktur. Ay, her gece doğu ufkunda bir önceki gece yükseldiği yerden yaklaşık 48 dakika sonra farklı bir konumda yükselir. Yükselen noktası yıldız pusulasında doğu-kuzeydoğu ve doğu-Güneydoğu arasında ileri geri hareket eder. Ayar noktası, batı-kuzeybatı ve batı-güneybatı arasında ileri geri hareket eder.
Sabit yıldızların yükselme ve batma noktaları ile birlikte Ay’ın yükselme ve batma noktalarının belirlenmesi, Ay’ın gece boyunca yön bulmak için kullanılmasını sağlar. Ay’da ışığı ve karanlığı ayıran hat, yaklaşık olarak kuzeyi ve güneyi gösterir, çünkü Ay, gece gökyüzüne doğru yayılırken Güneş’in doğusunda veya batısında konumlanmıştır.

Aya göre yön bulmada öğrenilecek ilk teknik çok basit ve son derece hızlıdır. Tam olarak doğru olmasa da, genel konumunu elde etmek için mükemmel bir kılavuz olabilir. “Hilal yöntemi” şu şekilde çalışır: Bir hilal şeklindeki ayın boynuzlarını birbirine bağlayan bir çizgi hayal edilir ve sonra bu çizgi ufka doğru uzatılır. Kuzey enlemlerinde bu, güneye dair yaklaşık bir gösterge verecektir. Ay gökyüzünde yüksek olduğunda ve ufka çok yakın olmadığında en iyi şekilde çalışır.

Bir başka teknik ve çok karmaşık olmayan bir yöntem daha mevcuttur. Güneş ve ay, doğu-batı düzleminde gökyüzünde hareket eder. Başka bir deyişle, hizalanmadıklarında (yeni ay evresindeki gibi), kabaca birbirlerinin doğusunda veya batısında olurlar. Ay, güneşin ışığını yansıttığından, parlak tarafı güneşin yönüne, yaklaşık olarak doğu ya da batı yönüne işaret eder. Bir hilalin boynuzlarını birbirine bağlayan çizgi bu doğu/batı çizgisine dik açıdadır ve doğu/batı çizgisine dik olan herhangi bir hat güney/kuzey hattı olmalıdır. Bu nedenle güney enlemlerinde eşit derecede iyi çalışır, örneğin Yeni Zelanda’da kuzeyi bulmak için kullanılabilir.

Yavaş, Doğru Yöntem: Doğruluk gerekiyorsa, o zaman ay ile kullanılabilecek tek bir yöntem vardır ancak hızlı olmadığı ve uyku süresini ciddi şekilde azaltabileceği unutulmamalıdır. Tüm gök cisimleri (güneş, yıldızlar, gezegenler ve ay) kuzey enlemlerinden bakıldığında güney gökyüzü boyunca kavislenir. Hepsi, meridyeni veya boylam çizgisini geçtiklerinde gökyüzündeki en yüksek noktalarına ulaşırlar ve bu tam olarak güneyde olduklarında ortaya çıkar. Parlak bir nesne gökyüzünün en yüksek noktasındayken çalışmanın en iyi yolu, gölge ipuçlarını izlemek ve işaretlemektir. Dolunay olması gerekmez, sadece gölge oluşturacak kadar parlak bir ay olması gerekir. Bir akşam boyunca gölgenin uçlarını birleştiren eğri, gölgenin en kısa olduğu zaman netleşecek ve bu mükemmel bir kuzey-güney çizgisi olacaktır.