Rüyalar yüzyıllardır merak uyandırmış ve felsefi araştırmalara konu olmuştur. Antik Yunan’da rüyaların tanrı Morpheus tarafından iletilen, tanrılardan gelen mesajlar olduğu düşünülmüştür. Rüyaların tanrısının insan şeklini alabildiği ve sıradan insanın rüyalarında görünebildiğine de inanılmıştır. Asklepionlar adı verilen Yunan şifa tapınakları, hastalara ziyaret edilen rüyalar aracılığıyla tedavi edilebilecekleri, şifa bulacakları bir sığınak sağlamıştır.

Modern psikolojinin babası ve psikanalizin kurucusu olan Avusturyalı nörolog Sigmund Freud, insan ruhuyla ilgili çalışmasında rüyaları araştırmıştır. Freud’a göre rüya, kendi mantığını izleyen zihinsel bir aktivitedir. Freud, mekanizmalarını tanımlayarak, bilinç dışının işleyişine ve insan yaşamındaki güçlü rolüne de yeni bir ışık tutmuştur. Freud, rüyaların zihnin bilgiyi işleme biçimi olduğuna, bilinçli zihnin kabul etmeye hazır olmadığı anıları, düşünceleri ve duyguları bastırdığına inanmıştır. Sigmund Freud, oluşturduğu rüya teorisinde rüyaların kişilerin uyanık yaşamlarında yerine getirmeye çalıştığı isteklerden başka bir şey olmadığını savunmuştur. Rüya teorisi tüm istek ve arzuların ifade edilmesi veya dolaylı olarak yerine getirilmesi için herkesin bir yola ihtiyacı olduğu fikrine dayanır. Bu istek ya da dileklerden bazıları nispeten masumdur ve bu durumlarda rüyalar dilekleri olduğu gibi resmeder fakat kabul edilemeyen ya da eyleme dökülememiş saldırgan veya cinsel dürtüler gibi başka istekler de vardır, rüyaların onları sansürlemesi gerekir.

Amerikan Psikoloji Derneği, rüyayı “uyku sırasında meydana gelen ve genellikle zengin bir dizi endojen duyusal, motor, duygusal ve diğer deneyimlerle karakterize edilen fizyolojik ve psikolojik olarak bilinçli bir durum” olarak tanımlar. Rüyaların doğası ve karmaşıklıkları hakkında hala anlaşılamayan çok şey olmasına rağmen, rüyaların en azından kısmen bilinçaltı çalışmaları yansıttığı tıbbi ve psikolojik topluluklarda genel olarak kabul edilmektedir.

Herkes Rüya Görür mü?

Uyku, sağlıklı, işleyen bir vücudun ayrılmaz bir parçasıdır. İster 10 saat ister 10 saniye olsun, tüm hayvanlar uykuya ihtiyaç duyar ve birçoğu rüya görebilir. Rüyalar, uyku sırasında beynin video oynatması gibidir. Rüyalar anılar, imgeler, hayaller ve duygu parçalarından oluşurlar. Beyin bunları bir hikayeye (genellikle biraz tuhaf bir hikayeye) dönüştürür. Birçok insan her gece rüya görür ancak hiç rüya görmeyenler de vardır. Her uyku seansında birden fazla rüya görülebilir ve bunlar 10 saniye kadar kısa ve 45 dakika kadar uzun (veya berrak rüya durumunda daha uzun) olabilir.

Rüyalar tamamen garip, anlamsız ve mantıksız olabilir veya kişinin zihninde ve bilinçaltında derin bir öneme sahip olabilir. Rüyalar uyumadan önce ne düşünüldüğünden veya uyanıkken yaşananlardan etkilenebilir, iş, stres, zevkler, fikirler ve çevrede yaşanan her şeyle ilgili olabilir. Rüyalar, düşünmekten kaçınılan şeyleri veya endişeleri de ortaya çıkarabilir. Araştırmaya göre, rüyaların unsurlarının yüzde 65’i uyanıkken yaşananlarla ilişkilidir. Kişinin iş stresi varsa rüyalar işle ilgili olabilir veya iş arkadaşlarını içerebilir. Kişi yeni bir randevuya gitmişse rüyası romantizmle dolu olabilir. Rüyalarla ilgili ilginç bir gerçek de, rüyada görülen her yüzün kişinin hayatı boyunca görülmüş olmasıdır. Yani rüyadaki bir kişinin tanınmadığı düşünülse bile o kişi bir yerlerde görülmüştür. Rüyaların ne olduğu hakkında öğrenilecek çok şey olsa bile, önemli bir amaca hizmet etmektedir. Uyanık olunan saatlerde görmezden gelinen duyguları işlemek, bilinçsiz veya bastırılmış arzuları, korkuları ifade etmek, öğrenilen bilgileri ezberlemek ve pekiştirmek, bilişsel yeteneklerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi rüyaların arkasındaki bazı olası nedenler arasındadır.

Rüya Görürken Beyinde Ne Olur?

Bazı araştırmacılar 4 uyku evresi olduğunu söylerken bazıları 5 evre olduğuna inanır. Hangisi doğru olursa olsun tüm evreler boyunca rüya görülür. REM uykusu (Hızlı Göz Hareketi) son aşamadır ve rüyalar açısından en aktif olanıdır. REM uykusu sırasında, beynin düşünce bastırma için gerekli olan bölümleri, örneğin dikkat, kontrol ve çalışma belleği ile ilgili olanlar devre dışı bırakılır. Neden rüya görülür sorusunun cevabı halen tartışılmaktadır. Bazı uzmanlar bunun REM sırasında limbik sistemin uyarılmasından kaynaklandığına inanırken, bazıları da rüyaların kişileri onlar için tehdit oluşturabilecek gerçek yaşam durumlarına hazırlamayı amaçladığına inanmaktadır. Limbik sistem, anıların ve duyguların işlendiği yerdir ve özellikle rüya görüldüğünde aktiftir. Bu sistem aşağıdakilerden oluşmaktadır:
Amigdala: Beynin bu kısmı, duyular devreye girdiğinde uygun şekilde tepki verilmesine yardımcı olur. Örneğin, güzel bir şeyin tadına bakılırsa rahatlık ve mutluluk hissedilir.

Hipokampus: Uzun süreli bellekten sorumludur.
Singulat girus: Bu, dokunmaya yanıt olarak iskelet kası hareketini kontrol eder.
İlginç bir çalışma, sol beynin rüyaların ortaya çıktığı yer gibi göründüğünü ortaya çıkarmıştır. Sağ beyin tüm tuhaf ve harika detayları sağlar. Uyku bilimcileri rüyalarda acı ve duygu hissedilebileceğini kanıtlamışlardır. Bunlar fiziksel olarak taşabilir ve hatta kişiyi uyandırabilir.

Rüyaların Hatırlanması

Kişiler genellikle her gece uykudayken yaklaşık dört ila altı kez rüya görür. Bu gerçeğe inanmak ya da kavramak zordur çünkü rüya araştırmacıları görülen rüyaların %95’inin unutulduğunu düşünmektedir. Kişilerin en çok hatırlamaya meyilli olduğu rüyalar, uyanmadan hemen önce gördükleridir. Beynin ne kadar hızlı çalıştığına veya REM uykusuna bağlı olarak en fazla iki, hatta bazen üç rüya hatırlanabilir. Uyku döngüsünün herhangi bir aşamasında rüya görülebilir fakat hızlı göz hareketi uykusu (REM) en canlı ve sıklıkla hatırlanan rüyaları üreten aşamadır. Bu süre içinde uyanılırsa, rüya hatırlanabilir. REM döngüsünün ortasında bir alarm ile uyanılırsa hatırlama sürecini bozulabilir. Daha fazla rüya hatırlanabilmesi için yeterince uyumak (gecede 7-8 saat) ve mümkün olduğunca alarm olmadan, REM uykusu kesintiye uğramadan uyanmak gerekir. Rüya günlüğü tutulması ve sabah hatırlanan her şeyin yazılması da önerilebilir.
Şimdi, farklı rüya türlerine ve ne anlama geldiklerine geçelim.

Rüya Türleri

Rüyalar gecelerin en heyecan verici veya en korkunç kısmı olabilir. Farklı rüya türleri vardır. Bu rüyalar arasında sıradan ya da normal rüyalar, hayal kurma (gündüz rüyaları), lusid ( berrak) rüyalar, sahte uyanış rüyaları, kâbuslar, tekrarlayan rüyalar, kehanet rüyaları ve iyileştirici rüyalar (şifa rüyaları) yer alır. Aşağıda açıklamaları verilen her rüya kategorisi ayrı, tek başına bir deneyim olabilir. Aynı anda çeşitli özelliklere sahip bir rüya görmek de yaygındır. Örneğin, bir rüya aynı anda güncel bir olayı, metaforu, problem çözmeyi ve fanteziyi içerebilir.